" Arqueoloxía en tempos de crise"

Sacado dun blog inimigo :

"O mes pasado unha nova arqueolóxica desas que soan espectaculares asaltaba as axencias: Apareceu un tesouro saxón en Inglaterra, enterrado nunha terra de labor. A arqueoloxía-espectáculo, para o consumo do gran público, sempre adorou os tesouros. O achado non era fortuito, mais sí afortunado. Un home chamado Terry Herbert rastrexaba os campos de Staffordshire co seu detector de metais, buscando ouro. Levaba dezaoito anos facéndoo sen demasiado éxito. Según o seu propio relato, todos os días comenzaba a súa pescuda cunha oración de reminiscencias paganas: “Espíritos de outrora, levádeme onde as moedas aparezan”, e agardaba que a prosaica pitada do trebello detector o conducise ao seu soñado tesouro. Aquela mañá, seica, trocou a súa plegaria: “Espíritos de outrora, levádeme ata onde o ouro apareza”. E apareceu: Cinco quilos de ouro e 1’3 quilos de prata repartidos en mil cincocentas pezas, sobre todo adobios militares de armaduras e puños de espada, decorados cunha exquisita habilidade.

As propias características deste tesouro, sen moito contexto, permiten facer algunhas hipóteses sobre o seu sentido. Non hai pezas de adobio femininas, senón que case todas pertencen ao enxoval dun guerreiro. Iso sí, guerreiros dun refinado gosto, que embelecían os seus cascos, armaduras e espadas con toda sorte de apliques de ouro e engastes de pedras semipreciosas, decorados con sofisticados diseños, como figuras de animais retortos que se enlazan e traban uns a outros nunha caligrafía de arabesco. Un estilo moi propio da nobreza saxona do século VII, semellante ao do tesouro de Sutton Hoo, o máis importante dos achados ata o momento, e que agora ficou pequeno. Moitos destes apliques decorativos foron deliberadamente arrancados do seu lugar de orixe para ser ocultados nesta leira. Cal pode ser a explicación? Podería relacionarse directamente este agachamento con algún dos reis do antigo reino de Mercia, no corazón do cal se atopaba Staffordshire? Tería lugar neste ferrado unha batalla e o tesouro sería o botín que os vencedores acumularon dos despoxos dos vencidos? Ou serían os trofeos coleccionados por un só guerreiro ao longo da súa carreira de armas? Cal é a razón pola que foron ocultados e esquecidos? Enterrou o seu antigo propietario as súas caras xoias ante a inminencia dun perigo que resultou fatal? Ou serían unha ofrenda a un deus pagán? O misterio é tan intrigante que podería ser inspirador dunha novela. De feito, hai quen mira neste tesouro ecos dos versos do Beowolf, o poema épico anglosaxón posiblemente contemporáneo do recén achado tesouro: “Houbo outras moitas reliquias amoreadas dentro da casa da Terra, porque hai moito tempo, cun deliberado coidado, algunha persoa esquecida depositara toda a súa rica herdanza dunha carreira de alta estirpe neste antigo escondedoiro. A morte chegara e levara a todos en tempos remotos, e a única testemuña do seu destino, o derradeiro veterán, só podería afrontar o mesmo destino para si mesmo. Adiviñou que a ledicia do seu tesouro sería breve”.

O achado pon de manifesto outra cuestión, que nesta terra nosa resulta exótica: a importancia que na Gran Bretaña acadaron nos últimos anos os arqueólogos “amateurs”, e o que é máis chamativo, a estreita colaboración entre os arqueólogos profesionais e académicos, e os afeccionados. Un proceso curioso no que teñen que ver o crecente interese popular pola antigüedade e a historia, por unha banda, e a crise económica pola outra.

A cousa é como segue. Nos últimos anos proliferan afeccionados á arqueoloxía (mesmo con formación superior) que pescudan os montes e veigas ingleses na procura de calquera artefacto enferruxado, ás veces axudados con detectores de metais. O seu costume de gardar toda a quincalla que atopan, esmeradamente embolsada e clasificada en fiambreiras e tuperguares, dalles o alcume de “grot pots”, ou “botes de porcalladas”. Cada vez son máis: algúns actúan por pasatempo, inspirados polo éxito televisivo de “Bonekickers”, (unha serie da BBC estilo CSI pero con arqueólogos), outros por verdadeiro interese científico. Os arqueólogos mirábanos con desconfianza: non deixaban de ser intrusos que fozaban nos campos a eito e esbandullaban os xacementos.

Pero en 1996 promulgouse a Treasure Act, que establecía a obrigatoriedade de denunciar o achado de obxectos de ouro e prata, ou moedas de máis de 300 anos de antigüedade, e creouse conxuntamente un sensacional instrumento: o Portable Antiquities Scheme, unha enorme base de datos onde calquera que faga unha descuberta pode comunicala voluntariamente. O seu “tesouro” é tasado, e os museos teñen unha opción preferente de compra, co cal o descubridor leva o seu premio, e as diferentes institucións públicas poden optar por resgardar o Patrimonio histórico, que é de todos. A maioría dos achados en moedas son verdadeiramente miserables, auténtica chatarra para fiambreiras, pezas de cobre dobradas, marteladas, oxidadas e carentes de valor por si mesmas. Pero o seu valor científico resulta moito máis valioso que o do ouro, máis cando aparecen en lugares insospeitados, en cantidades significativas. Xurden, por exemplo, moedas romanas onde non se agardaba que estes asomaran o fuciño, e que amosan o grao e a intensidade do comercio romano naquel extremo occidental do Imperio. Cos anos, o PAS e os seus 400.000 rexistros de pezas está a trazar un novo mapa da antigüedade británica. O achado de Terry Herbert é unha mostra do bo funcionamento deste sistema.

O PAS ven suplir a crise da arqueoloxía de investigación na Gran Bretaña do colapso económico. Un 10% dos arqueólogos profesionais perderon o seu emprego, e a maioría dos equipos que traballan no campo ven perigar as súas fontes de financiamento polos recortes orzamentarios e a inminencia dos Xogos Olímpicos do 2012, que van levar os cartos todos. Os detectores de metais, pola súa parte, son un billete de lotería que pode conducir a un buscatesouros afortunado como Terry Herbert a unha vida sen preocupacións. O peso da arqueoloxía británica descansa cada vez máis no lombo dos “grot pots”, pero aínda así, ou grazas a iso mesmo, non se deixan de aprender cousas do pasado.

Non teño simpatía pola arqueoloxía “amateur”, (case tanta como pola arqueoloxía “de xestión”), pero algo se pode aprender destes ingleses. O PAS palía o problema fundamental desta para-arqueoloxía que é a inexistencia dun rexistro, porque é co rexistro, máis que coas pezas achadas, co que os arqueólogos traballamos. En Galicia, cunha lei quizais máis restrictiva e máis protectora do Patrimonio, os achados son sistematicamente ocultados, destruídos ou no mellor dos casos desviados ao mercado anticuario, e ademais non se evita que aquí tamén exista un verdadeiro exército de pseudoarqueólogos que furan os montes sen método nin xeito, armados cos seus detectores de metais. Non hai que defender tal cousa, pero polo menos, na Gran Bretaña foron capaces de crear un marco de colaboración entre os arqueólogos e a cidadanía, que está dando froitos. Aquí iso é un soño: Se un paisano vai á Dirección Xeral de Patrimonio contando que lle apareceu unha moeda romana sachando na viña, veredes o que pasa."

Non se aceptan comentarios malintencionados.